Een uittreksel uit het boek van Herman de la Fontaine Verwey: Meester Harman Schinckel een Delftse boekdrukker van de 16e eeuw. (Oud Delft 3) Uitg. 1963 Nigh en van Ditmar

De dorpsschool van Jan Steen 1662

Harman Schinckel was schoolmeester in Delft in de 16e eeuw.  Omdat Meester Schinckel muzikaal was kreeg hij ook de zorg voor het zangonderwijs. Daar was hij trots op want zingen was in die tijd belangrijk op school. De scholieren moesten namelijk op zon en feestdagen optreden in de twee katholieke kerken. De Oude en de Nieuwe kerk. Harman Schinckel verdiende met deze baan genoeg geld om in 1561 te trouwen met Agniesgen. Een jaar later kregen ze een dochter Catharina. Daarna nog een dochter en een zoon.

De onderwijzer kreeg in 1563 van de magistraat (bestuurder) de opdracht een nieuw katholiek liedboek voor koorzang samen te stellen. Dat deed hij graag. De drukker met wie hij afsprak om het liedboek uit te geven zag door een geldkwestie af om het boek te drukken en Harman  besloot zelf een drukkerij te beginnen op de hoek van de schoolstraat en oude delft.

Hij werkte hard om zijn liedboek uit te geven. 21 juli 1566 was het eindelijk klaar. Een dik boek met 500 bladzijden met teksten van de katholieke liedjes.  Nu kon hij geld verdienen…….

Een hagepreek .Pieter Breugel 1565

Maar vlak na de uitgave van het boek op 16 augustus 1566 werd in Rijswijk een hagepreek gehouden. Dat was een “geheime” bijeenkomst waarin protestante preken werden gehouden. (geheim, want de katholieke koning Filips de II wilde een katholiek rijk) De mensen werden daar opgezweept om voor hun nieuwe (protestante) geloof op te komen. Negen dagen later raasde de beeldenstorm; beelden in veel (katholieke) kerken werden vernield!

Als straf voor de beeldenstorm stuurde koning Filips II in 1567 Alva om de boel in de Nederlanden in de gaten te houden. Hij richtte de “bloedraad” op (inquisitie) die ketters (van een ander geloof) moesten opsporen en veroordelen. Daardoor kwam het volk nog meer in opstand. In het geheim kwamen nu veel mensen bij elkaar om naar de protestante preken te luisteren.

Fernando Alvarez de Toledo (Alva) Geschilderd door Titian Begin 1500

Wie wilde nu nog een katholiek liedboek als er overal geuzenliederen (voor de vrijheid) werden gezongen? Mensen wilden vrijheid van godsdienst en niet verplicht katholiek zijn.

Hieronder een populair geuzelied;Wilhelmus

Fragment van het Wilhelmus uit: De muzikale wereld van Jan Steen/Camerata Trajectina/Globe 1996

Harman Schinckel had nu weinig geld, want zijn liedboek werd niet verkocht. En wat populair was (protestante psalmen) mocht hij niet drukken. Wel verkocht hij (verboden) anti Roomse boeken aan marskramers. Daar verdiende Harman nog wat mee.

Stadhouder Willem van Oranje beval in 1567; “ Dat men niet en sal printen, schrijven , copen, vercopen eenige schandaleuse Boucken, Liedekens, Refereynen”. De burgemeester van Delft vroeg nog speciaal aan Harman om geen spotliederen af te drukken.

Toen hij een paar dagen van huis was bestelde een marskramer (reizende koopman) een spotlied op de geestelijkheid (paters/priesters) De knecht nam de opdracht aan en drukte de pamfletten. Schinckel kwam thuis en wist dat hij dit niet mocht en kon verkopen. Maar omdat hij het zonde vond van het dure papier bedrukte hij de achterkant van de blaadjes met rozetten en strikken. Als behang om zolders mee te beplakken.

8 april 1568 werd Harman gevangen genomen want de schout (burgemeester) kwam er achter dat er zich in Schinckels drukkerij anti Roomse boeken en pamfletten met spotliedjes bevonden.

Hoe Schinckel zich ook verdedigde, hij werd ter dood veroordeeld.

23 juli 1568 werd Harman Schinckel naar het schavot gebracht op de grote markt in Delft en kwam er een einde aan zijn leven. Tja.. zo ging dat in die tijd.

Van te voren had hij nog briefjes aan zijn 2 kinderen en vrouw geschreven. Aan zijn vrouw schreef hij;” Ick hebbe de goeden stryt ghestreden, ick heb het Geloove behouden.”

In de Nederlanden begon een onrustige tijd. Legers van soldaten en vrijwilligers vochten tegen de Spaanse overheersing. De watergeuzen kwamen op voor de protestante bevolking. Willem van Oranje werd leider in de opstand voor vrijheid van godsdienst. In dat jaar 1568 begon de 80 jarige oorlog. 

                                           ————————–

 

 

EXTRA EXTRA EXTRA EXTRA EXTRA EXTRA

WISTEN JULLIE DIT?

• Dat 2 jaar later in 1570 in Delft de zwaarste klok van Nederland werd gemaakt?
• Dat mensen potten, ketels, pannen, bekers enz. inleverden om genoeg koper en tin te verzamelen om deze klok te gieten?
• Dat de klok Bourdon heet en een middellijn van 2,3 meter heeft en 9000 kilo weegt.
• Dat de klok zo zwaar is dat hij alleen luidt bij een begrafenis van een lid van het koninklijk huis?

 

HET CARILLON (klokkenspel) VAN DE NIEUWE KERK IN DELFT

Het Carillon heet Ursula Beiaard. Elk uur speelt het Carillon automatisch een melodietje. Elke dinsdag, donderdag en zaterdag van 11.00-12.00 uur speelt de beiaardier op het Carillon.

In de 14e eeuw werd er begonnen met de bouw van de Nieuwe Kerk en een eeuw later was hij af. In 1496 om precies te zijn.

 

Hoe laat is het? In de tijd van Harman Schinckel waren er nog geen horloges, daarom was een grote klok op de kerktoren wel heel handig. Fijn dat de klok ook de tijd laat horen! Op een mooi Carillon zoals in Delft worden nu al eeuwen lang elk uur leuke melodietje gespeeld! Gezellig als er markt is of feest  bijvoorbeeld als je vlakbij in het stadhuis gaat trouwen.

Disclaimer; Deze site is voor educatieve doeleinden. Niet commercieel bedoeld. Ik heb mijn best gedaan alle rechthebbenden te bereiken en/of te noemen in de bronnen. Mocht ik iets ten onrechte op de site gezet hebben of over het hoofd hebben gezien neem dan contact met me op. (wordt niet gepubliceerd)